Saturday, September 23, 2023
Punjabi Phulwari
  • ਸਮਕਾਲ
  • ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ
    • ਕਵਿਤਾਵਾਂ
    • ਕਹਾਣੀਆਂ
    • ਇੰਟਰਵਿਊ
    • ਯਾਦਾਂ
    • ਅਨੁਵਾਦ
    • ਸਭਿਆਚਾਰ
    • ਨਵਸਿਰਜਣ
    • ਵਿਰਸਾ
    • ਵਿਚਾਰ
    • ਸਿਨੇਮਾ
    • ਵਿਅੰਗ
    • ਹਲਚਲ
  • ਕਿਤਾਬਾਂ
    • ਪੁਸਤਕ ਸਮੀਖਿਆ
    • ਬੁੱਕ ਸ਼ੈਲਫ
  • ਇਤਿਹਾਸ
  • ਫੁਲਵਾੜੀ ਵਾਚ
Subscribe
No Result
View All Result
  • ਸਮਕਾਲ
  • ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ
    • ਕਵਿਤਾਵਾਂ
    • ਕਹਾਣੀਆਂ
    • ਇੰਟਰਵਿਊ
    • ਯਾਦਾਂ
    • ਅਨੁਵਾਦ
    • ਸਭਿਆਚਾਰ
    • ਨਵਸਿਰਜਣ
    • ਵਿਰਸਾ
    • ਵਿਚਾਰ
    • ਸਿਨੇਮਾ
    • ਵਿਅੰਗ
    • ਹਲਚਲ
  • ਕਿਤਾਬਾਂ
    • ਪੁਸਤਕ ਸਮੀਖਿਆ
    • ਬੁੱਕ ਸ਼ੈਲਫ
  • ਇਤਿਹਾਸ
  • ਫੁਲਵਾੜੀ ਵਾਚ
No Result
View All Result
Punjabi Phulwari
No Result
View All Result

ਲੋਕ-ਵੇਦ ਦਾ ਵੇਦ ਵਿਆਸ

PunjabiPhulwari by PunjabiPhulwari
September 23, 2022
Reading Time: 1 min read
350 4
0
ਲੋਕ-ਵੇਦ ਦਾ ਵੇਦ ਵਿਆਸ
97
SHARES
513
VIEWS
Share on FacebookShare on TwitterShare on WhatsAppShare on Telegram

—ਨਿਰਮਲ ਅਰਪਣ

 

ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਰੰਗਮੰਚ ‘ਤੇ ਜਿਸ ਰੀਝ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਫਰ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਮਰਨ ਮਗਰੋਂ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦੀ ਸੌਂਹ ਖਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਆਪ ਉਲੀਕਿਆ। ਆਪਣੇ ਬਲ-ਬੂਤੇ ‘ਤੇ ਉਪਰ ਉਠੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਕੋਈ ਸੌਖੇ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੌਂਸਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ । ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਲ ਪ੍ਰਤੀ
ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਹੈਰਾਨ-ਕੁਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਛੱਡ ਗਏ । ਅਜਿਹੇ ਗਿਣੇ-ਚੁਣੇ ਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਸਰ-ਏ-ਫਹਿਰਿਸਤ ਹੈ ।

ਦੋ‍‍

ਲੋਕ-ਯਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦਾ ਆਕਾਰ ਮਹਾਕਾਵਿ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਡਾ ਹੈ । ਸਾਹਿਤਕ ਸੂਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕੱਦ ਆਵਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਕਰੀਬ ਤੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ
ਸਕਦੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਲਗਨ ਨੇ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਜੋ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨੀ ਕਠਿਨ ਹੈ ।
ਦੇਵ-ਮਾਲਾ ਦੇ ਦੇਵ-ਕੱਦ ਵਾਲਾ ਯੁਗ ਪੁਰਸ਼—ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ।

ਤਿੰਨ

ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪਛਾਣ ਉਸ ਦਾ ਲੋਕ-ਵਿਰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਲੋਕ-ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ, ਸੱਚੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਕੌਮੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਕੋਲ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸਾ ਹੈ । ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਸੁੰਦਰਤਾ-ਬੋਧ, ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ।
ਅਨੇਕਤਾ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ–”ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਤਮਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ, ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਪਣੀ ਏਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਾਂਭ-ਸਾਂਭ ਰੱਖਦੇ ਰਹੇ ।” …

ਅਜਿਹਾ ਸੰਕਲਪ ਹੀ ਕਿਸੇ ਸਚਿਆਰੀ ਕੰਮ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਭਗਤ ਫਲੈਚਰ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ—”ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੌਮ ਦੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਉਸ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”

ਚਾਰ

ਰਿਗਵੇਦ ਦੀਆਂ ਰਿਚਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਕਿੱਥੇ ਬੱਝਿਆ-ਦੰਤ-ਕਥਾਵਾਂ ਚੁੱਪ ਹਨ । ਕੋਈ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਤਾਰੀਖ ਅੱਜ ਤਕ ਇਹ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਆਦਿ-ਮਾਨਵ ਦੇ ਬੂਹੇ ‘ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਦਸਤਕ ਦੇਣ ਲਈ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ ਜਾਂ ਕਿਹੜੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮੋਹੜੀ ਗੱਡੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦਿੱਤਾ ।

“ਖੁਦਾ ਦੀ ਖ਼ਲਕਤ ਦੇ ਖ਼ੁਦ-ਰੌ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਹਿਕਸ਼ਾ ਜਾਂ ਤਾਰਿਆ ਦਾ ਰਾਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਣ-ਬਣੇ ਤਾਰਿਆਂ ਲਈ ਅਮੁੱਕ ਮਸਾਲਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜੀਹਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤਾਰੇ ਨਿੱਤ ਬਣਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਹੀਓਂ ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਜਿਹੇ ਅਮਰ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਦੀਆ ਰਿਣੀ ਹਨ।” (ਸ. ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ‘ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ’)

ਲੋਕ ਗੀਤ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।
ਇਹ ਅਤੀਤ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਜਕੜੇ ਹੋਏ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਸਿਤਾਰ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਰ ਤਾਰ ਆਪਣੀ ਥਾ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਦੂਸਰੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਸੁਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਵੇਦਨਾ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ।

ਜਿਵੇਂ ਸਿੰਧੂਰ ਨਵ-ਵਿਆਹੁਤਾ ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਮੱਥੇ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਲੋਕ-ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮੱਥੇ ਦਾ ਸਿੰਧੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪਛਾਣ ਉਸ ਦਾ ਲੋਕ-ਵਿਰਸਾ ਹੀ ਤਾਂ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ ਨਦੀ ਦੇ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਸਮਾਨ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਨਦੀ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵਹਿਣ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਮਾਨ-ਅੰਤਰ ਤੁਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ, ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਦੂਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਨਦੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦਾ ਕਥਨ

“ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਜਾਂ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਿਆ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ, ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ । ‘ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈ ਲਵੋ । ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਵਿਚ ਹੈ, ਉਸੇ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਵੇਂ ਹੀ ਪਨਘਟ ’ਤੇ ਪਨਿਹਾਰਨਾ ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਜਾਂ ਰਹੀਆ ਹਨ । ਪੂਜਾ ਦੀ ਥਾਲੀ ਲਈ ਇਕ ਨਾਰੀ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਉਵੇਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਬਿਰਹਨ । ਕਿਵੇਂ ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਯਾਨ ਤੇ।” …

Tags: davinder satyarthifamour punjabi writernirmalarpanphulwaripunjabi folk literaturepunjabi phulwaripunjabi writerਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਲੋਕ ਸਾਹਿਤ
Share39Tweet24SendShare
PunjabiPhulwari

PunjabiPhulwari

ਪੰਜਾਬੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਸਾਹਿਤ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਗੈਰ ਵਪਾਰਕ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਕਦਮ ਮੇਚਦੇ ਹੋਏ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਸ ਪਤੇ ’ਤੇ ਭੇਜੋ : punjabiphulwariindia@gmail.com

Related Posts

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ

ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ

May 14, 2022
ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਲਿਸ਼ਕਦਾ ਪਾਸ਼-ਨਿੱਜੀ ਯਾਦਾਂ

ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਲਿਸ਼ਕਦਾ ਪਾਸ਼-ਨਿੱਜੀ ਯਾਦਾਂ

March 28, 2022
‘ਜਮਰੌਦ’ ਕਹਾਣੀ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖੀ ਗਈ?

‘ਜਮਰੌਦ’ ਕਹਾਣੀ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖੀ ਗਈ?

March 3, 2022

ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਿਤਾ

ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਤਿਕ ਦੋਸਤ ਤੇ ਉਹ ਦਿਨ

ਕਮਾਲ ਅਮਰੋਹੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਦੀ ਗੱਲ

ਪੰਜਾਬੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਸਾਹਿਤ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਗੈਰ ਵਪਾਰਕ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਇਹਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਕਦਮ ਮੇਚਦੇ ਹੋਏ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਇਸ ਪਤੇ ’ਤੇ ਭੇਜੋ :

punjabiphulwariindia@gmail.com

  • ਸਨਮਾਨ
  • ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ
  • ਸੈਮੀਨਾਰ
  • ਪੁਸਤਕ ਰਿਲੀਜ਼
  • ਸਾਹਿਤਕ ਪੌਡਕਾਸਟ
  • ਕਾਰਜ
  • ਵਰਕਸ਼ਾਪਸ
  • ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੰਮ
  • ਖੋਜ
  • ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ
  • ਲੇਖਕ
  • ਖੋਜਾਰਥੀ
  • ਅਨੁਵਾਦਕ
  • ਸਪਾਂਸਰ
  • ਕਮਿਊਨਿਟੀ
  • About Us
  • Contact
  • Privacy Policy
  • Jobs

© 2022 www.punjabiphulwari.com

Home

Chat

Login

No Result
View All Result
  • ਸਮਕਾਲ
  • ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ
    • ਕਵਿਤਾਵਾਂ
    • ਕਹਾਣੀਆਂ
    • ਇੰਟਰਵਿਊ
    • ਯਾਦਾਂ
    • ਅਨੁਵਾਦ
    • ਸਭਿਆਚਾਰ
    • ਨਵਸਿਰਜਣ
    • ਵਿਰਸਾ
    • ਵਿਚਾਰ
    • ਸਿਨੇਮਾ
    • ਵਿਅੰਗ
    • ਹਲਚਲ
  • ਕਿਤਾਬਾਂ
    • ਪੁਸਤਕ ਸਮੀਖਿਆ
    • ਬੁੱਕ ਸ਼ੈਲਫ
  • ਇਤਿਹਾਸ
  • ਫੁਲਵਾੜੀ ਵਾਚ

© 2022 punjabiphulwari.com - All Rights Reserved. Powered By SRF (NGO)

Welcome Back!

Sign In with Facebook
Sign In with Google
OR

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?